GÜNÜN TARİHİ - ALİ ŞİR NEVÂİ

Doğu Türkçesinin hemen hemen bütün güzelliklerini kendi sanatında toplayarak, Orta Asya Türk edebiyatını, en yüksek noktasına ulaştıran meşhur şair ve edip. Afganistan’ın Herat şehrinde 1441’de doğdu. Sultan Hüseyin Baykara ile süt kardeşi ve okul arkadaşı idi. Hüseyin Baykara hükümdar olunca onu yanına aldı. Sarayda birçok vazifelerde bulundu. Pek çok âlim ve velî zâtlarla sohbet etti. Hükümdardan sonra en nüfuzlu şahıstı. 1501’de vefât edince Hüseyin Baykara cenazeye bizzat katılmış, Kudsiye Câmiî yanında, önceden hazırlattığı türbeye defnedilmiştir. Ali Şir Nevâi, temiz ahlâklı, samimî bir insan, tedbirli ve heybetli bir devlet adamı idi. Servetiyle, Hüseyin Baykara’nın verdiği arsada kendi adını taşıyan bir mahalle kurdu. Çeşitli yerlerde sayısı 370’e varan saray, câmi, medrese, han, hastane... gibi çeşitli hayır kurumları yaptırdı.

Ali Şir Nevâi büyük bir şairdi. Arapça ve Farsçayı çok iyi bilirdi. Çocukluğunda, gençliğinde, olgunluğunda ve ihtiyarlığında söylediği Türkçe şiirlerini 4 ayrı divanda toplamıştır. Bir de Farsça divanı vardır. Divanlarında toplam olarak 37 000 beyit vardır. Duygulu ve ince bir kalbe sahip olan Nevâi; ilim, edebiyat ve şiirde çok üstündü. Edebiyatın inceliklerini gayet iyi bilir, dili ustalıkla ve çok iyi kullanırdı.

Eserlerinde Türk milliyetçiliği açıkça göze çarpar. Din büyükleri ile sohbetten büyük zevk alırdı. Vaktini kıymetli, güzel ve faydalı işlere harcardı. Çok ihlâslı idi. 30 senelik memuriyet hayatında devletten maaş almadı. İlminin yanında mimarlık ve hattatlıkta da mahâret sahibiydi. Türk edebiyatına 50’den fazla eser kazandıran Nevâi’nin asıl dikkat edilecek yönü, işlediği klasik konulara vermiş olduğu şahsî üslup ve kazandırdığı millî vasıflardır. Bu yüzden onun her eseri orijinaldir. Çağatay edebiyatını zirveye çıkarmış, onu pek çok şair örnek almıştır. Onun Osmanlı dönemindeki tesirleri, 1799’da vefât eden ve divan edebiyatının son temsilcisi olan Şeyh Gâlib’e kadar sürmüştür.