"...Yeni yeni okulllar açılmış, birçok genç Avrupa'ya gönderilip okutulmuştu gerçi... Fakat gerek okullardan çıkanlar ve gerekse Avrupa'da okuyup gelenler daha devlet kadrolarını doldurmamıştı. Kadroların büyük bir kısmı ekalliyetin elindeydi. Hele Hariciye Nezareti'nde tek tük gençlerimiz işi yavaş yavaş ele geçirmeye başlamıştı. Fakat Avrupa devletlerindeki temsilciliklerimizde, sefaretlerde Rum soyundan memurlarımız vardı ki, bazıları Yunanistan'a hizmet etmeyi, Osmanlı'ya hizmet etmenin üstünde tutuyorlardı.

Amcam Abdülaziz Han'ın zamanında ordunun ve donanmanın büyük bir kuvvet hâline gelmiş olduğu bir hakikattir. O kadar ki, ordunun kuvvetinden Ruslar, donanmanın gücünden Fransızlar ve İngilizler bayağı ürkmüşlerdi. Ordunun, Sırbistan ve Karadağ muharebelerinde Rus gönüllü subaylarını perişan etmesi herkesin gözünü açtı. Bu yüzdendir ki, uydurma israf şayiaları ile amcamı halkın gözünde küçük düşürmeye var güçleri ile çalıştılar ve sonunda emellerine ulaştılar. Böylece Abdülaziz Hân'dan kurtulmakla kalmadılar, onun kurduğu ordu ve donanmayı da parçalamaya muvaffak oldular. Çünkü, hanedana baş kaldırmış subaylar, hanedâna bağlı kalmış subaylar ortaya çıktı ve bunlar birbirlerine güvenemez oldular.

Tahta çıkdığım günlerde bu hakikatleri bilmiyordum. Bunları Rus muharebesi sırasında birer birer ve tecrübeyle öğrendim. Bir şey daha ortaya çıktı ki: Dünyada yalnızız. Düşman vardır, fakat dost yoktur. Salip, her zaman müttefik bulabilmekte, fakat Hilâl her zaman yalnız kalmaktadır. Osmanlı'dan menfaat bekleyenler ona dost görünmekte, fakat umduğunu bulamadığı zaman hemen düşman kesilmektedir. Ben de siyasetimi bu esas üstüne kurdum. Düşmana, düşmanın silâhı ile gitmek şarttı!.."

Tarih ve Medeniyet Dergisi

Aynı değerdeki 2 madeni paradan birini, diğeri etrafında hiç kaydırmadan yuvarlarsak. Yuvarladığınız para başladığı noktaya döndüğünde kendi etrafında kaç dönüş yapmış olur?

(Cevabı yarın)