TARİH - İBRETLİ BİR ÂKIBET

29 Mayıs 1876'da bir ihtilalle Abdülaziz Hân tahttan indirildi. İhtilal komitesi 64 kişiydi. Harbiye Komutanı Süleyman Paşa, padişahın yüzüne "Millet seni azletti." dedi. İnsana yakışmaz bir şekilde, padişah önce Topkapı Sarayında hapsedildi. Sonra kayıkla Fer'iyye Sarayına götürüldü. Orada intihar süsü verilerek canına kıyıldı...

Bu ihtilalin elebaşları Mütercim Rüşdi Paşa, Hüseyin Avni Paşa, Midhat Paşa ve Hasan Hayrullah Efendi idi. "Erkân-ı Erbaa" yani dörtlü çete idi. Bu dört kişi de 1861-1876 arasında, tam 15 sene, padişahtan hep iyilik ve ihsan gördüler. Ancak İngiltere'nin ellerine verdiği "İhtilal dosyası"na da bire bir uymaktan geri durmadılar...

Hüseyin Avni Paşa, ihtilalin 16'ncı gününde Yzb. Çerkes Hasan Bey tarafından Baye-zit'teki Midhat Paşa'nın ko-nağında kurşunlanarak öldürüldü. Hüseyin Avni'ye padişah, Kuzguncuk'ta bir muhteşem yalı hediye etmişti. Hüseyin Avni sık sık "Kinim Dinimdir!" derdi.

Midhat Paşa, mutfaktaki dönme dolaba saklanarak canını kurtarmıştı. Midhat Paşa "Devlet-i aliyye payidar olamaz. Ta ki bir Hristiyan hükümeti gelmeli." derdi. Daha sonra II. Abdülhamid Hân zamanı kurulan mahkemece önce ölüme mahkûm; sonra ceza sürgüne çevrilip 1881'de Cidde-Taif'e sürgün edildi. 1884'de küreğinde çıkan Şirpençeden öldü...

Mütercim Rüşdi Paşa ise Abdülaziz Han tarafından 3 defa Sadrazam yapıldı. Çok kültürlü bir insan olmasına rağmen İhtilalcilerin fitnelerine kandı ve ahir ömründe hasta ve çok düşkün olarak; 1882'de 71 yaşındayken Manisa'daki çiftliğinde öldü...

Hasan Hayrullah Efendi ise 12 Mayıs 1876'da Abdülaziz Hân tarafından Şeyhülislâm yapıldı. Bundan 15 gün sonra velinimetinin hal'ine "Kapı Gibi" fetva verdi. Velinimetinin ölümüne sebep oldu. 1877'de Taif'e sürgüne gönderildi. Gıyabında ölüm cezasına çarptırıldı. 1898'de sürgünde 64 yaşındayken öldü...

İsmail Yağcı Türkiye Gazetesi