1. سوال: چرا تقویم ها و امساکیه های رمضان متفاوت است، چرا همگی مثل هم نیست؟

جواب:
قبل از سال ۱۹۸۳ اوقات نماز در تقویم ها همگی مثل هم بود. اما در سال ۱۹۸۳ اوقات نماز و روزه بدون مشورت تغییر داده شده است. به هر کدام از تقویم های سال ۱۹۸۲ و تقویمهای سالهای قبل نگاه کرده شود، در همه تقویم ها اوقات نماز و امساک بطور صحیح داده شده است، از تاریخ ۱۹۸۳ به بعد برای اولین بار به ترک اصول و قواعد محاسبه اوقات صحیح شروع شده است.
در بین تقویها، از دو سبب تفاوت موجود است:
یکی: بنا به ضروریت علمی و آسترونومیکی، مدت تمکین به حساب اوقات باید بصورت قطعی داخل کرده شود. کاملاً برداشته شدن این مدت تمکین از بعضی اوقات و در بعضی اوقات نیز مدت تمکین را مقداری کاسته به کار بردن.
برای معلومات بیشتر در مورد "تمکین" اینجا را کلیک کنید.
دومی:
در محاسبات وقت امساک، آن ارتفاع خورشید را که درجه ارتفاع خورشید در زیر افق می باشد، از (۱۹-) درجه به (۱۸-) درجه آوردن و به اینصورت، نزدیک گردانیدن خورشید به افق.
برای معلومات در این خصوص به اینجا کلیک کنید.
توضیحات پائینی، مربوط به جاهایی مانند ترکیه می باشد که همه اوقات در همه روزهای سال بوقوع می پیوندد.
تا پایان سال ۱۹۸۲ میلادی، در ترکیه کسی زمان تمکین را تغییر نداده است، همه علما، اولیاء، شیخ الاسلام ها، مفتی ها و همه مسلمانان در طول اعصار نمازهای خود را با این اوقات شرعی بجای آورده اند و به روزه های خود در این اوقات شرعی شروع کرده اند. اکنون نیز لازم و ضروری است که هر مسلمان از این اجماع مسلمین باید جدا نشود.
در امور دینی، اوقات نماز و روزه ای را که علمای اسلام و متخصصان آسترونومی اسلام تصدیق کرده اند باید تطبیق و استعمال کرد.
در سال ۱۹۲۶در تقویم ضیاء، درباره این اوقات تصدیق شده، میگوید که: "این تقویم، از طرف ریاست هیأت مشاوره امور دینی تدقیق شده، با تصدیق ریاست جلیله طبع گردیده است."

به تقویم هایی متابعت باید کرد که این تقویم های صحیح، اوقات نماز و روزه را از تقویم سال ۱۳۳٤ [۱۹۱٦م.] به نام (سالنامه علميه) که از طرف عالیترین مقام علمای دولت عثمانی یعنی از طرف (مشيخت اسلاميه) آماده  گرديده است، و از کتاب (اوقات شرعيه مخصوص به ترکيه) که از طرف رصد خانه قنديللی دانشگاه استانبول با تاريخ ۱۹٥۸ و شماره ۱٤ به نشر رسيده است، گرفته و به نشر سپرده اند.
زاویه ارتفاع خورشید در زیر افق که (۱۹-) درجه می باشد، برای اوقات امساک ابراز شده در تقویم سال ۱۹۸۲ و تقویم های سالهای قبلی تطبیق گردیده است. از سال ۱۹۸۳ به بعد در بعضی تقویم ها، این ارتفاع گرفته نشده است که علمای اسلام و متخصصان آسترونومی اسلامی با اتفاق بیان داشته اند و عبارت از پدیدار شدن سفیدی در خط افق شرقی به شکل نقطه می باشد، بلکه ارتفاع (۱۸-) درجه گرفته شده است که این ارتفاع، مربوط به وقت فجری است که این فجر، به تعریف اروپایی ها، «منتشر شدن سفیدی در افق» می باشد. در نتیجه این، هم با (۱۸-) درجه گرفتن ارتفاع خورشید در زیر افق و هم با برداشتن مدت تمکین، (در جاهايی مانند ترکيه که درجه عرض آنها در بين ۳۶-۴۲ درجه قرار دارند) در وقت امساک بطور تقریبی از ۱۵الی ۲۰دقیقه تفاوتها بمیان آمده است. یعنی در ترکیه به روزه از وقت واقعی امساک تقریباً ۱۵الی ۲۰دقیقه بعد شروع کرده شده، ۱۵الی ۲۰دقیقه بیشتر برای خوردن و نوشیدن ادامه داده می شود و روزه های گرفته شده نیز فاسد میگردد. روزه هاییکه مطابق به اینگونه اوقات گرفته می شود فاسد می باشد و ازین سبب باید قضا کرده شوند.
احمد ضیاء بگ یکی از علمای آسترونومی اسلام (وفات ۱۳۵۵ هجری قمری)، درباره امساک، در کتاب (ربع دایره نینگ صورت استعمالی) چنین می گوید: (اروپائيان، وقت کاملاً گسترده شدن سفيدی بر روی افق را وقت شروع فجر صادق حساب می کنند. از اين سبب، در محاسبات فجر، ارتفاع خورشيد را (۱۸ - ) درجه می گيرند. در حاليکه ما، وقت اولين رؤيت سفيدی بر روی افق را حساب می کنيم. ازين سبب نيز آن وقت را می يابيم که ارتفاع شمس (خورشيد) (۱۹-) درجه می باشد. زيرا علمای اسلام، بيان داشته اند که، وقت امساک، وقت گسترده شدن سفيدی بر روی افق ظاهری نبوده، بلکه وقت اولين رؤيت سفيدی بر روی افق می باشد.)
یعنی با نزدیک شدن خورشید به اندازه ۱۹ درجه به خط افق ظاهری، وقت امساک شروع می شود. فتویٰ اینگونه است. آنانيکه مجتهد نيستند، حق ندارند که اين فتویٰ را تغيير دهند. عباداتيکه مطابق به فتویٰ نيستند، صحيح نمی شوند.
علمای اسلام از قرنها به اینطرف درک نموده اند که، در وقت فجر (امساک)، ارتفاع خورشيد، (۱۹-) درجه در زير افق می باشد. و بیان داشته اند که رقم های دیگر صحیح نیست. اروپائیان، به گستردگی سفیدی فجر می گویند. و میگویند که ارتفاع این فجر (۱۸-) درجه می باشد. لازم و ضروری است که مسلمانان، در کارهای دينی، نه به مسيحی ها و به بی مذهبان، بلکه به علمای اسلام باید تابع شوند .
در تقویم ها و سایت هاییکه اوقات نادرست را می دهند، تنها تفاوت تمکین نبوده، بلکه در محاسبه اوقات امساک زاویه ارتفاع خورشید در زیر افق را نیز، همانطور که در بالا بیان شد، بطور کامل فاقد از مسند، از (۱۹-) درجه به (۱۸-) درجه تبدیل کرده، خورشید به افق نزدیک گردانیده شده است.
اصلاً در ورقه تحریری که از طرف رصدخانه قندیللی دانشگاه استانبول با شماره ۱۳۵۴ به تاریخ  ۱۹۹۲/۰۷/۰۸ صادر شده است، بیان گردیده است که در اوقات امساک و خفتن (عشاء) درجه های خورشید در زیر افق و مدت تمکین، از ۱۴۰۰ سال به اینطرف در حال تطبیق بوده، یعنی درین ورقه تحریری، برای وقت شفق (خفتن- عشاء) در زیر افق (۱۷-) درجه و برای امساک (فجر) نیز (۱۹-) درجه بودن ارتفاع بیان گردیده و در مورد تمکین نیز چنین ابراز و تأیید گردیده است که: «نظر به محاسبات انجام داده شده، این مقدار (تمکین) برای یک محل رصد معین، در تاریخ های مختلف در بین ۸ - ۱۰ دقیقه بنابرین، عموماً مقدار تمکین را ۱۰ دقیقه گرفتن و این را از اوقات قبل از ظهر بیرون آوردن یعنی کاستن ولی به اوقات بعد از ظهر این را علاوه (اضافه) کردن عادت شده است.»
احمد ضیاء بگ که متخصص آسترونومی اسلام می باشد، در صفحات اول و آخر تقویم جیبی (تقویم ضیاء) تاریخ میلادی ۱۹۲۶، قمری ۱۳۴۴ و شمسی ۱۳۰۵ نوشته شده است که: (از طرف هیأت مشاوره رياست امور دينی تدقيق شده و با تصديق رياست جليله طبع گرديده است.) در امور دينی اوقات نمازی را که متخصصان علم هیأت (نجوم) و علمای اسلام تصديق کرده اند بايد تغییر نداد. الماليلی حمدی يازير، در جلد بيست و دوم مجموعه (سبيل الرشاد)، درين مورد تفصيلات ارائه نموده است.

1. سؤال: می دانیم که برای قبول شدن عبادات، ادا کرده شدن عبادات در وقتش، ضروری و شرط می باشد. در مقابل تقویم های متفاوت و امساکیه های متفاوت رمضان چگونه حرکت کنیم؟

جواب: البته که باید روزه های خود را مطابق به اوقات صحیح بگیریم و نمازهای خود را نیز باید مطابق به اوقات صحیح ادا کنیم. زیرا، ادای نماز قبل از وقتش که در صحیح بودن آن وقت هیچ شک و تردیدی موجود نباشد، آن نماز صحیح نمیشود، و نیز گناهی بزرگ می باشد. همچنانکه، ابن نجیم زین العابدین، در کتاب (کبائر و صغائر) می فرماید که، (نمازهای فرض را [مطابق به تقویم هایی که اوقات نادرست را داده باشد] قبل از دخول اوقاتشان و بعد از خروج اوقاتشان ادا کردن، گناهی بزرگ است).
علمای آسترونومی اسلام که اسامیشان و آثارشان با چندین جلدها، کتابها را پر کرده اند، همه معلوماتیرا که با حسابهای حساس و موشکافانه و با رصدهای بیشمار بدست آورده اند و به نشانه ها و علامات مربوط به اوقات نماز در روی کره آسمان که علمای اسلام با نص (با قرآن کریم و احادیث شریف) آنرا بیان داشته اند موافق می باشد، در آثار پرقیمت خود به ما میراث گذاشته اند و به ما امانت کرده اند. در این کتابهای با ارزش خود، اصول و قواعد محاسبات مربوط به تعیین اوقات نماز و روزه را خبر داده اند. این اصول و قواعد، در طول اعصار تا به این وقت استعمال شده است. هیچ گونه بحث و مطلبی نگذاشتند که به شبهه و تردید راه بدهد. در تقویم ها و سایت های اینترنتی که اوقات صحیح را میدهند، نیز اوقات نماز و روزه مطابق به این اصول و قواعدی که بیان شده، حساب کرده شده در حال چاپ و انتشار می باشد.
این یک حکم و قاعده بدون شک و تردید می باشد که در صورت متفاوت بودن اوقات نماز و روزه، عبادات خود را باید نظر به اوقات صحیح ادا نماییم و این حکم و قاعده را علمای اسلام بیان داشته اند. حقیقت (صحیح، راست) یکی است. معیارش هم، اصول و قواعدی است که علمای اسلام فرموده اند. این نیز یک حقیقت علمی می باشد که، اگر محاسبات، مطابق به این اصول و قواعد انجام داده شود، نتایج یکسان بدست خواهد آمد. این روشن و آشکار است که تطبیقات و عملیاتیکه با اقتدا و رعایت کامل به اینها و بدون انحراف به تأویل، انجام داده شده باشد صحیح خواهد بود و تطبیقاتیکه با بیان نمودن بعضی معلومات صحیح، ولی با دید شخصی خود، با قناعات و افکاریکه به این معلومات فوق الذکر ضد و مغایر باشد، انجام داده شود غلط خواهد بود .
برای صحیح شدن نماز، هم ادای آن در وقتش و هم دانستن (آگاه و مطمئن بودن) و شبهه نداشتن ازینکه، نماز در وقتش ادا کرده شده است، لازم و ضروری بوده و فرض می باشد . در صفحه ۳۴۲ کتاب (ردالمختار) ابن عابدین، چاپ مطبعه عامره در سال ۱۳۰۷ هجری قمری و در ترجمه این کتاب توسط احمد داوود اوغلی در صفحه ۴۰ جلد دوم و در (فتح القدیر)، یک قاعده فقهی نوشته شده است که چنین است: (برای صحیح شدن نماز، نماز را بعد از وارد شدن وقتش ادا نمودن و دانستن اینکه، یعنی آگاه و مطمئن بودن از اینکه نماز در وقتش ادا کرده شده است، شرط است. اگر کسی در حالیکه وقت، وارد شده باشد، نمازش را (در مورد اینکه وقت، وارد شده یا نشده) با شک ادا کرده، بعد بفهمد که در وقتش ادا کرده است، این نمازش صحیح نمی شود). ابن عابدین در آنجا که این را ذکر می کند چنین نیز نوشته است که، (در کتاب (نورالایضاح) و در کتابهای دیگر نیز اینگونه بیان گردیده است. در کتاب (الاشباه) در بحث نیت نیز اینگونه بیان شده است). علاوه بر این، در کتاب (الانوار) شافعی و در شرح (المقدمة العزیه) و در (میزان الکبریٰ) نیز اینگونه نوشته شده است .
همه اوقات نمازیکه در سایت های اینترنتی ما نشر گردیده است و در تقویم ترکیه که به زبانهای مختلف چاپ می کنیم نشر شده است، اوقات نماز برای چهار مذهب بر حق می باشد.
الف- در میان مذهب حنفی و سه مذهب بر حق دیگر، تنها در اوقات عصر و خفتن (عشاء) تفاوت وجود دارد. این تفاوت نیز، فقط به سبب اجتهاد حضرت امام اعظم (رحمة الله علیه) می باشد. حضرت امام اعظم (رحمة الله علیه) اجتهاد فرموده اند که، نماز عصر (دیگر) و نماز خفتن (عشاء) در وقت دوم یعنی در عصر ثانی و عشاء ثانی ادا کرده شود. وقت ظهر تا به عصر اول، یعنی سایه هر چیزی از طولیکه در وقت زوال حقیقی دارد به اندازه قد خود ویا تا به وقت عصر ثانی دراز شود یعنی تا به وقتیکه سایه آن چیز دو برابر قد خود دراز شود ادامه میکند. اولی، به قول امامین (امام ابویوسف و امام محمد) و سه مذهب دیگر بوده، دومی به قول امام اعظم می باشد. بدلیل اینکه همه اوقاتی که نشر می کنیم نظر به اولی یعنی مطابق به قول دو امام و سه مذهب دیگر حساب کرده شده است، این اوقات، اوقات ۴ مذهبِ بر حق می باشد.
ب- به قول امامین، (وقت نماز عشاء)، بعد از عشاء اول، یعنی بعد از ناپدید شدن سرخی در غرب، در روی خط افق ظاهری (خط افقیکه با چشم دیده شود)، شروع می شود. به قول امام اعظم، بعد از عشاء ثانی، یعنی بعد از ناپدید شدن سفیدی در روی خط افق ظاهری شروع می شود.
ج- به دلیل اینکه حضرات امام محمد و امام ابویوسف (امامین) که امامان مذهب حنفی می باشند، همراه با وقت عصر و وقت خفتن (عشاء) در همه اوقات نماز، اوقاتیرا بیان داشته اند که، با سه مذهب دیگر یکسان (موافق) می باشد، ما نیز در تمامی محاسبات اوقات نماز، اوقاتیرا که این دو امام مذهب حنفی بیان داشته اند، حساب کردیم. ما ازین سبب، اوقاتیرا که موافق به چهار مذهب می باشد اعلام می نماییم.
د- اوقات نماز، چه در صفحات وب سایت ما www.turktakvim.com و  www.namazvakti.com و چه در تقویم ترکیه اعلام گردیده است، یعنی همه اوقات نمازیکه از طرف ریاست هیأت محاسبه اوقات ما حساب شده، اوقات نماز چهار مذهبِ بر حق می باشد. این اوقات نماز را همه مسلمانانیکه به مذاهب حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی منسوب می باشند باید استفاده کنند.
اگر مأخذ و منابع مسئولان سایت ها و تقویمهاییکه اوقات نماز و امساک متفاوت را نشر می کنند، کتابهای علمای اهل سنت و متخصصان آسترونومی اسلام که ما از آنها بحث می کنیم باشد، در اینصورت هیچ مسئله ای در میان نمی ماند و اوقات نماز نیز به یکدیگر موافق می شود.
اما، اگر اوقات نماز مطابق همدیگر نباشد و بین آنها تفاوتهایی وجود داشته باشد، معلوم می شود که تنها یکی از اینها صحیح می باشد. ما، صحیح بودن اوقات خود را بطور صریح و واضح، با ذکر کردن اسامی علمای اسلام و اسامی متخصصان آسترونومی اسلام و اسامی آثارشان و در یک قسمت آنها نیز، شماره های صفحه و جلد کتابهایشان را ذکر نموده بیان و ابراز میداریم. این اوقات، با مفکوره شخصی ما، با قناعات، افکار و تأویلات ما خود سرانه محاسبه نشده، بلکه اصول و قواعدیکه از عصر سعادت به این طرف، در مدت بیشتر از ۱۴۰۰ سال زمان علمای اهل سنت آنرا فرموده اند و علمای آسترونومی اسلام در آثار خود آنرا بیان داشته اند می باشد. ما این اصول و قواعد را بدون هیچ تغییر، عیناً تطبیق می نماییم. در صورت تابع شدن به فرموده های این علما، تفاوتها از میان برداشته شده و "اتحاد در حق" تأمین خواهد شد.

1. سؤال: با در نظر گرفتن احتیاجات و مشکلاتی که مردم روبرو می شوند، آیا می تواند اوقات تغییر داده شود؟

جواب:
در بعضی از تقویم ها گفته شده است که: "به مقصد از میان برداشتن مشکلات روبرو شده در مناطق و سهولت در فعالیت های عبادتی برای انسانها، (در حالیکه وقت تشکل یافته) ... به تطبیق تقدیری... تصمیم گرفته است."، با گفتن فوق الذکر، با تطبیقاتیکه خودشان به میان آورده اند، اما علمای اسلام و متخصصان آسترونومی اسلام، آنرا در هیچ یک از آثارشان بیان نداشته اند، به بهانه سهولت، اوقات حقیقی تشکل یافته خفتن (عشاء) و امساک رد کرده شده (برداشته شده)، به این ترتیب، عبادات نماز و روزه مسلمانان افساد کرده می شود.
نمی توان عبادات را به عادات تابع نمود. نمی توان نظر به عادات آنها را تغییر داد. لازم و ضروری است که عبادات را به اسلامیت مطابق کرد. این نیز خیلی آسان است.
همچنانکه نمی توان گفت «وقتیکه حرام ها با نیت خیر ارتکاب شود حلال می شود»، نیز با گفتن اینکه: "... «با در نظر داشتن احتیاجات و مشکلات کسانیکه در اینجا کار می کنند و از قبیل کارگر، متعلم (دانش آموز) مأمور و تجار و غیره، به طبقات مختلف منسوب می باشند» به نیت سهولت آوردن به اینگونه افراد، نمی توان اوقات حقیقی تشکل یافته نماز خفتن (عشاء) و وقت شروع روزه از میان برداشته شود.
صحیح بودن و یا صحیح نبودن عبادات، به موجود بودن ویا نبودن شروط آن بستگی دارد. تابع شدن به اوقات صحیح، هم شرط عبادت نماز و هم شرط عبادت روزه می باشد و فرض است. با نص (با قرآن کریم و احادیث شریف) نیز ثابت است. نمازها را قبل از وقتش و بعد از وقتش ادا کردن حرام می باشد. اینگونه عبادات که در قبل ویا بعد از وقتش انجام داده شده باشد، فاسد می شود.
در آغاز بعضی از تقویم هاییکه در اروپا، امریکا و دیگر کشورها انتشار می یابد، در قسمت "توضیحات" بیان شده که: "خداوند متعال فرموده است که، «بدون شک فرض گردانیده شد نماز بصورت وقت دار.» (نساء ۱۰۳/۴)"، "به این دلیل، مانند اینکه ادای نمازها در قبل از اوقاتشان جائز نیست، گذاشتن آنها به بعد از اوقاتشان نیز جائز نمی باشد." با اینگونه بیانات، با استناد به نص (قرآن کریم و احادیث شریف) میگویند که ادای نماز، قبل از وقتش و بعد از وقتش جائز نمی باشد، اما با وجود این، کارهای عملی ایشان (تطبیقاتشان) برعکس همه این احکامی می باشد که با نص (قرآن کریم و احادیث شریف) بیان داشته شده است. بدلیل اینکه "شرط وقت"  که مهمترین شرط از شرطهای صحت (صحیح بودن) نماز و روزه است و فرض می باشد، با تغییرات انجام داده شده از میان برداشته شده است، صحیح نمی شود.
در شرح (درر الحکّام) می گوید که، (با تغییر زمان، احکامیکه مربوط به آداب و رسوم است می تواند تغییر یابد. احکامیکه به نص و دلیل وابسته است، با زمان تغییر نمی کند). همینطور، در ماده سی و نهم (مجله) و در شرح آن می گوید که، (احکام با زمان تغییر می کند. احکامیکه تابع به آداب و رسوم باشد تغییر می کند. احکامیکه با نص فهمیده می شود با زمان تغییر نمی کند). اوقات نماز با نص (قرآن کریم و احادیث شریف) ثابت است. ازین سبب به هیچ وجه نمی توان تغییر داده شود.
کسانیکه سخنانی مانند "در دین مشقت وجود ندارد، سهولت وجود دارد،" را به زبان می آورند، بسیاری از فرض ها را بجا نمی آورند، ترک می کنند. شکل صحیح این سخن اینگونه است: "انجام دادن همه امرهای خداوند متعال آسان است، چیز مشکلی امر نکرده است". وگرنه، مانند گفته کسانیکه ضعیف ایمان هستند، به این معنی نیست که میگویند، "خداوند متعال چیزهاییرا که به نفس سخت و مشکل می آید عفو خواهد کرد. هر کس چیزیرا که برایش آسان می آید باید انجام دهد. او رحیم است، همه اش را قبول خواهد کرد".
در صورت تشکل کردن وقت، احکامیکه علمای اسلام، در مورد موجودیت مشقت و سختی که ناشی از سبب دیر بودن خفتن (عشاء) و زود بودن امساک می باشد بیان داشته اند، برای آسان، راحت گردیدن عبادات و تغییر داده شدن آنها مطابق به کیف و خواهش نبوده بلکه برای استفاده کردن از سهولت هاییکه در دین بیان گردیده است می باشد. و اینست معنی این سخن که چنین است: «در دین حَرَج و مشکلات وجود ندارد» یعنی، بمعنی اینست که خداوند متعال سهولت را امر کرده است. به این معنی نیست که هر کس، چیزهاییرا که خوشش می آید انجام دهد، چیزهاییرا که به نفسش مشکل می آید انجام ندهد.
مشکلات و زحماتی که انسانها از سبب کارهایشان، در حین عبادت کردن روبرو می شوند، شأن و شرف عباداتشان را بسیار افزایش میدهد. در اینچنین کارها، طرزهای زندگانی از قبیل کار کردن، استراحت، خواب و برآوردن احتیاجات خانه، با ساعات تنظیم کرده می شود. این تنظیم باید بر اساس اوقات نماز باشد. انجام دادن این، هم راحت و هم طوریکه در پایین نیز بیان خواهد شد بسیار با ارزش است. مسلمانان، مکلفند که عباداتشان را نظر به فرموده های علمای اسلام انجام دهند.
کسانیکه به احکام اسلامیه تابع هستند، مانند زرگرانی (جواهرچی) هستند که با جواهری لطیف و الماس های با ارزش مشغولند. کار اینها کم، نفع و درآمدشان بسیار زیادست. بعضی اوقات کار یک ساعته آنها، درآمد صدها هزار سال را برآورده می کند. دلیل این، اینست که، عملی که مطابق به احکام اسلامیه میباشد، مقبول حق تعالی است، خداوند متعال از آن راضی است و بسیار دوست دارد.