SOHBET - VAKIF MEDENİYETİ

Osmanlı padişahları, Osman Gâzi’den itibaren vakıf müessesesini kurup geliştirerek, sosyal güvenliği sağlamak yolunda ileri adımlar attılar. Müslümanların ibadetlerini rahatça yapabilmeleri için, her şehirde Ulu Câmiler, her mahallede mescidler inşâ ettiler. Mekteb ve medreseleri ile de Osmanlı şehirlerini çeşitli ilimlerin merkezi haline getirdiler. İlim talipleri artık arzularına, gayelerine ulaşabilmek için Osmanlı ülkesine akın eder oldular. Tesis edilen vakıflar gün geçtikçe arttı. Böylece kısa bir zamanda, şimdi dünyanın hayranlıkla yad ettiği muazzam bir vakıf medeniyeti doğdu.

İşte bunlardan bir kaçı...

Su yolları, su kemerleri, çeşme ve sebiller, yollar, kaldırımlar, aş evleri, dul ve yetim evleri, çocuk emzirme ve büyütme yuvaları, kütübhâne, dükkân , misafirhane, kuyular, çamaşırhane, helâ, han, hamam, bedesten, türbe, iskele, deniz feneri, ok ve güreş meydanları. Esir ve köle azad etmek, fakirlere yakacak temin etmek, hizmetçilerin efendileri tarafından azarlanmaması için, kırdıkları kâse ve kapların yerine yenilerini almak, gâzilere at yetiştirmek, ağaç dikmek, borçtan hapse girenlerin borcunu ödemek, dağlara geçitler kurmak, öksüz kızlara çeyiz hazırlamak, borçluların borçlarını ödemek, dul kadınlara ve muhtaçlara yardım etmek, çocukları baharda açık havada gezdirmek, mekteb çocuklarına gıda ve yiyecek yardımı, fakirlerin ve kimsesizlerin cenazesini kaldırmak, bayramlarda yetimleri ve yoksulları sevindirmek, kış aylarında kuşların beslenmesi, hasta ve garip leyleklerin bakımı...

Bugün insanımızın aklının dahi almayacağı daha neler neler... Câmi, mescid, medrese, imâret, zâviye yaptıran, gelir getirici bir malını veya mülkünü her hangi bir maksatla vakfeden şahıs(vâkıf), vakıfnâmesini istediği şartlarla yazdırır, tasdik ve tescil ettirirdi. Görevlilere ne kadar maaş verileceği, tamirlerin nasıl yapılacağı, hangi vasıfta ne kadar görevli kullanılacağı, mübarek gün ve gecelerde nelerin yapılacağı, bu vakıfnâmeye kaydedilirdi.